Zararlılık İşaretleri Piktogram ve Sınıfları

Zararlılık İşaretleri, Kimyasalların Sınıflandırılması ve Etiketlenmesine İlişkin Uluslararası Küresel Uyumlaştırılmış Sistem (GHS) kapsamında, kimyasalların güvenli kullanımı ve taşınması, etiketleme ve tehlike uyarı sistemleri dahilinde önemli bir role sahiptir. GHS, kimyasal maddelerin tehlikelerini ifade etmek ve standardize bir iletişim sağlamak amacıyla zararlılık işaretleri piktogram ve sınıflarını oluşturmuştur.

Avrupa Birliği, bu sistemi CLP yönetmeliği ile uygulamaya almıştır. Aynı CLP Yönetmeliği Türkiye’de de SEA Yönetmeliği olarak yürürlüğe alınmıştır. Bu düzenleme, kimyasalların etiketlenmesi ve tehlike iletişiminin daha anlaşılır ve etkili olmasını sağlamak amacıyla tasarlanmıştır. GHS ve CLP yönetmeliği, kimyasal maddelerle çalışan herkes için önemli bir rehber niteliğindedir ve bu maddelerin güvenli kullanımı, depolanması ve taşınması konusunda kritik bilgiler sunar.

Fiziksel Zararlılık İşaretleri

Fiziksel zararlılık piktogramları, kimyasal maddelerin patlayıcı, yanıcı, oksitleyici gibi fiziksel tehlikelerini ifade eder ve bu maddelerin kullanımı, depolanması veya taşınması sırasında karşılaşılabilecek risklere dikkat çeker.

GHS01 Patlayıcı

Piktogram	Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi
GHS01 - Patlayıcı	Kararsız Patlayıcılar (Ek-1 Başlık 2.1) Patlayıcılar, bölüm 1.1, 1.2, 1.3, 1.4 (Ek-1 Başlık 2.1.2.2) Kendiliğinden tepkimeye giren Maddeler ve Karışımlar, Tipler A, B (Ek-1 Başlık 2.8) Organik Peroksitler, Tip A, B (Ek-1 Başlık 2.15)

GHS02 Yanıcı

Piktogram	Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi
GHS02 - Yanıcı	Yanıcı Gazlar, Zararlılık Kategorisi 1 (Ek-1 Başlık 2.2) Alevlenebilir Aerosoller, Zararlılık Kategorileri 1, 2 (Ek-1 Başlık 2.3) Alevlenebilir Sıvılar, Zararlılık Kategorileri 1, 2, 3 (Ek-1 Başlık 2.6) Alevlenebilir Katılar, Zararlılık Kategorileri 1, 2 (Ek-1 Başlık 2.7) Kendiliğinden tepkimeye giren Maddeler ve Karışımlar, Tip B, C, D, E, F (Ek-1 Başlık 2.8) Piroforik Sıvılar, Zararlılık Kategorisi 1 (Ek-1 Başlık 2.9) Piroforik Katılar, Zararlılık Kategorisi 1 (Ek-1 Başlık 2.10) Kendiliğinden ısınan maddeler ve karışımlar, Zararlılık Kategorileri 1, 2 (Ek-1 Başlık 2.11) Su ile temas ettiğinde alevlenir gaz çıkaran maddeler ve karışımlar, Zararlılık Kategorileri 1, 2, 3 (Ek-1 Başlık 2.12) Organik Peroksitler, Tip B, C, D, E, F (Ek-1 Başlık 2.15)

Piktogram

Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi

GHS02 - Yanıcı

Yanıcı Gazlar, Zararlılık Kategorisi 1 (Ek-1 Başlık 2.2)
Alevlenebilir Aerosoller, Zararlılık Kategorileri 1, 2 (Ek-1 Başlık 2.3)
Alevlenebilir Sıvılar, Zararlılık Kategorileri 1, 2, 3 (Ek-1 Başlık 2.6)
Alevlenebilir Katılar, Zararlılık Kategorileri 1, 2 (Ek-1 Başlık 2.7)
Kendiliğinden tepkimeye giren Maddeler ve Karışımlar, Tip B, C, D, E, F (Ek-1 Başlık 2.8)
Piroforik Sıvılar, Zararlılık Kategorisi 1 (Ek-1 Başlık 2.9)
Piroforik Katılar, Zararlılık Kategorisi 1 (Ek-1 Başlık 2.10)
Kendiliğinden ısınan maddeler ve karışımlar, Zararlılık Kategorileri 1, 2 (Ek-1 Başlık 2.11)
Su ile temas ettiğinde alevlenir gaz çıkaran maddeler ve karışımlar, Zararlılık Kategorileri 1, 2, 3 (Ek-1 Başlık 2.12)
Organik Peroksitler, Tip B, C, D, E, F (Ek-1 Başlık 2.15)

GHS03 Oksitleyici

Piktogram	Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi
GHS03 - Oksitleyici	Oksitleyici Gazlar, Zararlılık Kategorisi 1 (Ek-1 Başlık 2.4) Oksitleyici Sıvılar, Zararlılık Kategorileri 1, 2, 3 (Ek-1 Başlık 2.13) Oksitleyici Katılar, Zararlılık Kategorileri 1, 2, 3 (Ek-1 Başlık 2.14)

GHS04 Sıkıştırılmış Gaz

Piktogram	Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi
GHS04 - Sıkıştırılmış Gaz	(Ek-1 Başlık 2.5) Basınç altındaki gazlar Sıkıştırılmış gazlar Sıvılaştırılmış gazlar Soğutulmuş sıvılaştırılmış gazlar Çözünmüş gazlar

GHS05 Aşındırıcı

Piktogram	Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi
GHS05 - Aşındırıcı	Metaller için Aşındırıcı, Zararlılık Kategorisi 1 (Ek-1 Başlık 2.16)

Zararlılık İşareti Gerektirmeyen Zararlılık Sınıfları ve Kategorileri

Piktogram	Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi
Piktogram Gerekmez	Patlayıcılar, Bölüm 1.5, 1.6 (Ek-1 Başlık 2.1) Alevlenebilir Gazlar, Zararlılık Kategorisi 2 (Ek-1 Başlık 2.2) Kendiliğinden tepkimeye giren Maddeler ve Karışımlar, Tip G (Ek-1 Başlık 2.8) Organik Peroksitler, Tip G (Ek-1 Başlık 2.15)

Sağlık Zararlılık İşaretleri

Sağlık zararlılık işaretleri, kimyasal maddelerin neden olabileceği sağlık tehlikelerini ifade eder ve bu maddelerle çalışırken alınması gereken önlemler konusunda uyarıda bulunur. Sağlık zararlılık işaretleri, solunum yolu tahrişi, cilt veya göz hasarı, alerjik reaksiyonlar, kanserojen etkiler, üreme toksisitesi gibi çeşitli sağlık risklerini gösterir.

Her bir sağlık zararlılık işareti, belirli bir sağlık tehlikesini simgeleyen özelleşmiş bir sembol içerir. Bu semboller, kimyasal maddelerin etiketlerinde ve Güvenlik Bilgi Formlarında (GBF) kullanılır, böylece kimyasallarla çalışan kişiler ve tüketiciler, potansiyel sağlık riskleri konusunda hızlı ve kolay bir şekilde bilgilendirilir. Sağlık zararlılık işaretlerinin amacı, kimyasal maddelerin güvenli kullanımını teşvik etmek ve sağlıkla ilgili tehlikelere karşı farkındalık yaratmaktır.

GHS06 Zehirli

Piktogram	Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi
GHS05 - Zehirli	Akut Toksisite (ağız yolu, cilt yolu, soluma yolu), Zararlılık Kategorileri 1, 2, 3 (Ek-1 Başlık 3.1)

GHS07 Zararlı

Piktogram	Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi
GHS07 - Zararlı	Akut Toksisite (ağız yolu, cilt yolu, soluma yolu), Zararlılık Kategorisi 4 (Ek-1 Başlık 3.1) Cilt Tahrişi, Zararlılık Kategorisi 2 (Ek-1 Başlık 3.2) Göz Tahrişi, Zararlılık Kategorisi 2 (Ek-1 Başlık 3.3) Cilt Hassaslaştırıcılığı, Zararlılık Kategorisi 1, 1A, 1B (Ek-1 Başlık 3.4) Belirli Hedef Organ Toksisitesi – Tek maruz kalma, Zararlılık Kategorisi 3 (Ek-1 Başlık 3.8) Solunum Yolu tahrişi Narkotik Etkiler

Piktogram

Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi

GHS07 - Zararlı

Akut Toksisite (ağız yolu, cilt yolu, soluma yolu), Zararlılık Kategorisi 4 (Ek-1 Başlık 3.1)
Cilt Tahrişi, Zararlılık Kategorisi 2 (Ek-1 Başlık 3.2)
Göz Tahrişi, Zararlılık Kategorisi 2 (Ek-1 Başlık 3.3)
Cilt Hassaslaştırıcılığı, Zararlılık Kategorisi 1, 1A, 1B (Ek-1 Başlık 3.4)
Belirli Hedef Organ Toksisitesi – Tek maruz kalma, Zararlılık Kategorisi 3 (Ek-1 Başlık 3.8)
- Solunum Yolu tahrişi
- Narkotik Etkiler

GHS08 Sağlık Tehlikesi

Piktogram	Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi
GHS08 - Sağlık Tehlikesi	Solunum Hassaslaştırıcılığı, Zararlılık Kategorisi 1, 1A, 1B (Ek-1 Başlık 3.4) Eşey Hücre Mutajenitesi, Zararlılık Kategorileri 1A, 1B, 2 (Ek-1 Başlık 3.5) Kanserojenite, Zararlılık Kategorileri 1A, 1B, 2 (Ek-1 Başlık 3.6) Üreme Sistemi Toksisitesi, Zararlılık Kategorileri 1A, 1B, 2 (Ek-1 Başlık 3.7) Belirli Hedef Organ Toksisitesi – Tek maruz kalma, Zararlılık Kategorileri 1, 2 (Ek-1 Başlık 3.8) Özel Hedef Organ Toksisitesi – Tekrarlı maruz kalma, Zararlılık Kategorileri 1, 2 (Ek-1 Başlık 3.9) Aspirasyon Zararı, Zararlılık Kategorisi 1 (Ek-1 Başlık 3.10)

Piktogram

Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi

GHS08 - Sağlık Tehlikesi

Solunum Hassaslaştırıcılığı, Zararlılık Kategorisi 1, 1A, 1B (Ek-1 Başlık 3.4)
Eşey Hücre Mutajenitesi, Zararlılık Kategorileri 1A, 1B, 2 (Ek-1 Başlık 3.5)
Kanserojenite, Zararlılık Kategorileri 1A, 1B, 2 (Ek-1 Başlık 3.6)
Üreme Sistemi Toksisitesi, Zararlılık Kategorileri 1A, 1B, 2 (Ek-1 Başlık 3.7)
Belirli Hedef Organ Toksisitesi – Tek maruz kalma, Zararlılık Kategorileri 1, 2 (Ek-1 Başlık 3.8)
Özel Hedef Organ Toksisitesi – Tekrarlı maruz kalma, Zararlılık Kategorileri 1, 2 (Ek-1 Başlık 3.9)
Aspirasyon Zararı, Zararlılık Kategorisi 1 (Ek-1 Başlık 3.10)

Zararlılık İşareti Gerekmeyen Sağlık Zararlılık Kategorileri

Piktogram	Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi
Piktogram Gerekmez	Akut Toksisite (oral, dermal, inhalasyon), Zararlılık Kategorisi 5 Göz Tahrişi, Zararlılık Kategorisi 2B Üreme Sistemi Toksisitesi, emzirme üzerindeki veya laktasyon yoluyla etkiler, ilave zararlılık kategorisi (Ek-1 Başlık 3.7)

Fiziksel ve Sağlık Zararlılık İşaretleri

GHS05 Aşındırıcı

Piktogram	Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi
GHS05 - Aşındırıcı	Patlayıcılar, Bölüm 1.5, 1.6 Yanıcı Gazlar, Zararlılık Kategorisi 2 Kendi kendine tepkimeye giren Maddeler ve Karışımlar, Tip G Organik Peroksitler, Tip G Cilt Aşınması, Zararlılık Kategorileri 1A, 1B, 1C Ciddi Göz Hasarı, Zararlılık Kategorisi 1

Çevresel Zararlılık İşaretleri

Çevresel zararlılık işaretleri, Kimyasalların Sınıflandırılması ve Etiketlenmesine İlişkin Uluslararası Küresel Uyumlaştırılmış Sistem (GHS) kapsamında, kimyasal maddelerin çevreye, özellikle su ekosistemlerine, toprağa ve havaya verebileceği potansiyel zararları göstermek için kullanılan sembollerdir. Bu işaretler, kimyasalların çevresel tehlikelerini ifade eder ve bu maddelerin kullanımı, depolanması veya atılması sırasında karşılaşılabilecek risklere dikkat çeker.

Çevresel zararlılık işaretlerinin amacı, sucul yaşam için toksik olan maddeler, uzun süreli çevresel etkilere sahip maddeler gibi çevreye zarar verebilecek kimyasalların tanınmasını kolaylaştırmaktır. Bu işaretler, kimyasal maddelerin etiketlerinde ve Güvenlik Bilgi Formlarında (GBF) kullanılarak, kimyasalların çevresel üzerindeki potansiyel etkileri hakkında bilgi sağlar ve çevresel koruma önlemlerinin alınmasını teşvik eder.

GHS09 Çevresel Zararlılık

Piktogram	Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi
GHS09 - Çevresel Tehlike Piktogramı	(Ek-1 Başlık 4.1) Su ortamına yönelik Akut Tehlikeler, Zararlılık Kategorisi 1 Su ortamına yönelik Kronik Tehlikeler, Zararlılık Kategorileri 1, 2 Çevresel Toksisite, Zararlılık Kategorileri 1, 2

Aşağıdaki çevresel zararlılık sınıfları ve zararlılık kategorileri için bir zararlılık işareti gerekmemektedir:

Sucul Çevreye Zararlı – Uzun süreli Zararlılık Kategorileri 3, 4 (Ek-1 Başlık 4.1)

GHS07 Zararlı

Piktogram	Zararlılık Sınıfı ve Zararlılık Kategorisi
GHS07 - Zararlı	Ozon Tabakasına Zararlı, Zararlılık Kategorisi 1 (Ek-1 Başlık 5.1)

Sık Sorulan Sorular

Zararlılık İşaretleri (Piktogramlar) Nedir ve Neden Önemlidir?

Zararlılık işaretleri veya piktogramlar, kimyasalların insan sağlığına ve çevreye olan potansiyel zararlarını gösteren grafik sembollerdir. Bu işaretler, Kimyasalların Sınıflandırılması ve Etiketlenmesine İlişkin Uluslararası Küresel Uyumlaştırılmış Sistem (GHS) kapsamında kullanılır ve kimyasal maddelerin fiziksel, sağlık ve çevresel tehlikelerini standart hale getirir.

Zararlılık işaretlerinin önemi, kimyasal maddelerle çalışan kişilere ve genel halka bu maddelerin olası tehlikeleri hakkında hızlı ve kolay anlaşılır bilgi sağlamasından kaynaklanır. Bu semboller sayesinde, kimyasalların güvenli bir şekilde kullanılması, depolanması ve taşınması için gerekli önlemler alınabilir ve potansiyel kazaların önüne geçilebilir.

Zararlılık İşaretleri (Piktogramlar) Hangi Alanlarda Kullanılır?

Zararlılık işaretleri, çeşitli sektörlerde ve alanlarda yaygın olarak kullanıldığı gibi, Güvenlik Bilgi Formlarında da SEA Yönetmeliği gereğince uygulanmaktadır. Bu işaretler, özellikle kimyasal maddelerin üretildiği, depolandığı, taşındığı ve kullanıldığı iş yerleri, laboratuvarlar, endüstri tesisleri, tarım alanları, eğitim kurumları ve hatta tüketicilere yönelik ürünlerin etiketlenmesinde önem taşır.

Zararlılık işaretleri, iş sağlığı ve güvenliği standartlarının bir parçası olarak, çalışanların ve tüketicilerin tehlikeli maddelerle doğru şekilde başa çıkabilmeleri için gerekli bilgilendirmeyi sağlar. Ayrıca, uluslararası taşımacılık ve ticarette de bu işaretler, maddelerin tehlikeli özelliklerini göstermek ve güvenli taşıma koşullarını belirlemek için kullanılır. Zararlılık işaretlerinin kullanımı, global olarak kimyasal güvenliğin artırılmasına ve çevresel korumanın sağlanmasına katkıda bulunur.

Zararlılık İşaretleri Güvenlik Bilgi Formunda (GBF/SDS/MSDS) Nasıl Kullanılır?

Zararlılık işaretlerinin Güvenlik Bilgi Formunda kullanımı, söz konusu kimyasalın potansiyel tehlikelerini hızlı ve etkili bir şekilde iletmek için önemlidir. Her bir zararlılık işareti (piktogram), belirli bir tehlike sınıfını ve kategorisini simgeleyerek, kimyasalın neden olabileceği riskleri açıkça gösterir. Bu işaretler, kimyasalın fiziksel, sağlık veya çevresel tehlikelerine dair hızlı bir referans sağlar ve tehlikeli maddelerle çalışan kişilerin gerekli önlemleri almasına yardımcı olur.

GBF’de zararlılık işaretlerinin kullanımı aşağıdaki şekildedir:

Kimyasalın Tanımı ve Özellikleri: Kimyasalın adı, kullanımı ve tehlikeleri detaylandırılır.
Tehlike İdentifikasyonu: Kimyasalın tehlike sınıfı ve kategorisi, zararlılık işaretleri (piktogramlar) ile birlikte açıklanır. Bu bölümde, kimyasalın neden olduğu tehlikeler ve gerekli uyarı sözcükleri (örneğin, “Tehlike” veya “Dikkat”) yer alır.
Diğer Bölümler: İlk yardım önlemleri, yangınla mücadele teknikleri, sızıntı durumunda alınacak önlemler, saklama ve elden çıkarma koşulları gibi diğer güvenlik önlemleri hakkında bilgiler verilir.

Zararlılık işaretleri, GBF’deki bilgilerle bütünleşik bir şekilde, kimyasalların güvenli bir şekilde kullanılması, depolanması ve taşınması için gerekli önlemlerin alınmasında kritik bir rol oynar. Bu işaretler sayesinde, tehlikeli maddelerle çalışan kişiler, potansiyel risklere karşı hızlı ve etkili bir şekilde uyarılır ve bilgilendirilir.