MSDS Nedir?
Güvenlik Bilgi Formu (GBF/SDS) MSDS Nedir?
MSDS, ingilizce Material Safety Data Sheet kelimelerinin kısaltmasıdır. Ancak, ilgili kimyasal otoriteler artık ‘Material’ sözcüğünü kullanmadığı için sadece ‘SDS’ olarak adlandırmaktadır. Türkçede ise bu, Güvenlik Bilgi Formu (GBF) olarak bilinir.
MSDS (GBF/SDS), kimyasal maddelerin güvenli kullanımı için gereken madde veya karışımın tehlikeleri, içeriği, ilk yardım önlemleri, yangınla mücadele yöntemleri, kazara yayılma önlemleri, taşınma ve depolama gibi bilgileri içeren bir dökümandır.
MSDS Belgesi, iş yerlerinde kimyasal maddelerin güvenli kullanımını teşvik etmek, ve insan sağlığı ile çevreye olası zararları azaltmak amacıyla hazırlanır.
MSDS Belgesi (GBF) Tanımı
MSDS Belgesi (Güvenlik Bilgi Formu), Küresel Uyumlaştırılmış Sistem (GHS) dahilinde amacı ve rolü aşağıdaki gibi tanımlanabilen bir dokümandır (BM GHS 3. revizyonunun 1.5 bölümündeki metne dayanarak[1]):
MSDS, bir madde veya karışım hakkında işyerindeki kimyasalları kontrol amaçlı düzenleyici çerçeve çalışmalarında kullanım için kapsamlı bilgi sağlayacaktır. İşverenler ve işçiler GBF’nu, çevresel zararlar dahil zararlar hakkında bilgi almak ve alınması gereken önlemlerine dair tavsiye edinmek için kullanmaktadır.
MSDS Belgesi ürünle ilgili olup, (ekli maruz kalma senaryoları olmadığı durumlarda) ürünün nihai olarak kullanılacağı herhangi bir işyeri ile ilgili spesifik bilgileri genellikle içermez. Ancak ürünlerin özelleştirilmiş son kullanımlara sahip olduğu yerlerde, GBF’teki bilgiler daha fazla işçi odaklı olabilmektedir.
Bilgi, bu nedenle işverenin
(a) tek bir işyerine özgü olan eğitim dahil işçi koruma önlemlerinin aktif bir programını geliştirmesine ve
(b) çevreyi korumak için gerekli olabilen herhangi bir önlemi değerlendirmesine olanak tanır.
Ayrıca, GBF, GHS’deki diğer hedef kitle için önemli bir bilgi kaynağı sağlamaktadır. Bu nedenle, bilginin belirli unsurları, tehlikeli maddelerin taşınmasıyla ilgilenenler, ilk yardım müdahalesi yapanları (zehir merkezleri dahil), pestisitlerin profesyonel kullanımıyla ilgilenenler ve tüketiciler tarafından kullanılabilir. Ancak bu hedef kitleler, BM Tehlikeli Maddelerin Taşınmasına dair Tavsiyeler, Model Yönetmelikleri ve tüketiciler için ürün ambalajında yer alan kitapçıklar gibi çok çeşitli diğer kaynaklardan bilgi almakta ve almaya devam edecektir. Uyumlaştırılmış etiketleme sisteminin uygulanması bu nedenle, GBF’nin işyeri kullanıcılarına yönelik ana kullanımını etkileme amacı taşımaz.
Malzeme Güvenlik Bilgi Formu GBF’nin gerekli formatı ve içeriği KKDİK Yönetmeliği Ek II’de tanımlanmıştır. Yönetmelik yayımlandığı tarihte yürürlükte olacak olan Ek 2 sürümlerinin tam metni bu dokümanın 4. Bölümünde verilmiştir. Geçiş dönemleri ve Ek 2’nin farklı versiyonları arasındaki ilişkiye dair detaylı bilgi bu rehberin Ek 1’inde verilmiştir.
MSDS’de yer alan bilgiler kısa ve net bir şekilde yazılmalıdır.
[1]
Malzeme Güvenlik Bilgi Formu Amaç ve Kapsamı
Malzeme Güvenlik Bilgi Formu MSDS Amacı
Malzeme Güvenlik Bilgi Formu, insan sağlığı ve çevreye olası zararları en aza indirmek amacıyla tehlikeli kimyasalların doğru kullanımını teşvik etmeyi hedefler.
Malzeme Güvenlik Bilgi Formu MSDS Kapsamı
Zararlı kimyasal maddelerin tüm yönleri, GBF kapsamındadır. Örneğin, endüstriyel kullanım, laboratuvar deneyleri, temizlik ürünleri gibi bir dizi uygulamayı kapsar.
MSDS İçerik Yapısı
1. Maddenin / Karışımın ve Şirketin / Dağıtıcının Kimliği
Bu bölüm, güvenlik bilgi formunda madde veya karışımın nasıl tanımlanacağı ve belirlenmiş ilgili kullanımlar, madde veya karışımın tedarikçisinin adı ve acil durum iletişim bilgileri dahil madde veya karışımın tedarikçisinin irtibat bilgilerinin sağlanmasını düzenler.
2. Zararlılık Tanımlaması
Güvenlik bilgi formunun bu bölümü madde veya karışımın zararlarını ve zararlarla ilgili uygun uyarı bilgilerini tanımlar.
3. Bileşim ve Bileşenler Hakkında Bilgi
Güvenlik bilgi formunun bu bölümü, safsızlıklar ve stabilize edici katkı maddeleri dahil madde veya karışımın içerik(lerinin) kimyasal niteliğini tanımlayacaktır. Yüzey kimyasına dair uygun ve mevcut güvenlik bilgileri belirtilecektir.
4. İlk yardım önlemleri
Güvenlik bilgi formunun bu bölümü, sofistike ekipman kullanımı ve çok fazla ilaç çeşidi olmaksızın, eğitimsiz bir müdahaleci tarafından anlaşılabilecek ve verilebilecek bir ön tedaviyi tanımlayacaktır.
Tıbbi yardım gerekliyse, aciliyeti de dahil olmak üzere talimatla bu belirtilmelidir.
5. Yangınla Mücadele önlemleri
Güvenlik bilgi formunun bu bölümü madde ya da karışımın neden olduğu ya da bir madde ya da karışımın etrafında çıkan bir yangını söndürmeye yönelik şartları belirtir.
6. Kaza sonucu yayılmaya karşı önlemler
Güvenlik bilgi formunun bu bölümü, insanlar, eşyalar ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerini önlemek veya minimize etmek için kaza sonucu yayılmaya karşı önlemler, dökülme, sızıntılar ve yayılmaya karşı yapılması gereken uygun müdahaleleri kapsar.
Dökülme hacminin zarar üzerinde önemli etkiye sahip olduğu durumlarda, büyük ve küçük dökülmelere karşı yapılacaklar ayrılır.
Kontrol altında tutma ve kurtarma prosedürleri farklı uygulamaların gerekli olduğunu gösteriyorsa bunlar güvenlik bilgi formlarında belirtilir.
7. Elleçleme ve depolama
Güvenlik bilgi formunun bu bölümü, güvenli elleçleme uygulamaları hakkında tavsiyeler içerir. Alt bölüm 1.2’ye göre belirtilen tanımlanmış kullanımlar ve madde veya karışımın özelliklerine uygun önlemler vurgulanır.
8. Maruz Kalma Kontrolleri - Kişisel Korunma
Geçerli mesleki maruz kalma limitlerini ve gerekli risk yönetimi önlemlerini açıklar.
Kimyasal güvenlik raporunun gerekli olduğu durumlarda, güvenlik bilgi formunun bu bölümündeki bilgi, tanımlanmış kullanımlar için kimyasal güvenlik raporunda verilen bilgi ve güvenlik bilgi formunun ekinde yer alan kimyasal güvenlik raporundaki risklerin kontrolünü gösteren maruz kalma kontrolleri kişisel korunma senaryolarındaki bilgilerle tutarlı olacaktır.
9. Fiziksel ve Kimyasal Özellikler
Güvenlik bilgi formunun bu bölümü, ilgili ise, madde veya karışıma ilişkin ampirik bilgileri açıklar. Bu bölümdeki bilgiler, kayıtta ve/veya gerekliyse kimyasal güvenlik raporunda verilen bilgiler ve madde veya karışımın sınıflandırmasıyla tutarlıdır.
10. Kararlılık ve Tepkime
Güvenlik bilgi formunun bu bölümü, madde veya karışımın kararlılığını ve uygun olan durumlarda kullanılan test yöntemlerine atıfı da içererek belirli kullanım koşullarında ve ayrıca çevreye yayılması halinde zararlı reaksiyonların oluşma olasılığını açıklar.
Belirli bir özelliğin geçerli olmadığının veya belirli bir özelliğe dair bilgilerin mevcut olmadığının belirtilmesi halinde, nedenleri açıklanır.
11. Toksikolojik Bilgiler
Güvenlik bilgi formunun bu bölümü temel olarak sağlık uzmanları, mesleki sağlık ve güvenlik uzmanları ve toksikologlar tarafından kullanılmak üzere oluşturulmuştur.
Çeşitli toksikolojik (sağlık) etkilerin kısa ancak tam ve anlaşılabilir açıklaması ve bu etkileri saptamak için kullanılan mevcut bilgiler, uygun olduğu yerlerde toksikokinetik, metabolizma ve dağılımı da içeren bilgiler sağlanır.
Bu bölümdeki bilgiler, kayıtta ve/veya gerekliyse kimyasal güvenlik raporunda verilen bilgiler ve madde veya karışımın sınıflandırmasıyla tutarlı olmalıdır.
12. Ekolojik Bilgiler
Güvenlik bilgi formunun bu bölümü, madde veya karışımın çevreye yayıldığı yerlerde çevresel etkisinin değerlendirilmesi için sağlanan bilgileri açıklar.
Güvenlik bilgi formunun 12.1, 12.2, 12.3, 12.4, 12.5 ve 12.6 alt başlıklarında mevcutsa tür, ortam, birimler, test süresi ve test koşullarını da açıkça belirten ilgili test verilerini de içeren verilerin özeti sağlanır.
Bu bilgiler, dökülmenin elleçlenmesi, atık işleme uygulamalarının değerlendirilmesi, yayılmanın kontrol edilmesi, kaza sonucu yayılma önlemleri ve nakliyede yardımcı olabilir.
Belirli bir özelliğin geçerli olmadığının veya belirli bir özelliğe dair bilgilerin mevcut olmadığının belirtilmesi halinde, nedenleri belirtilir.
Biyobirikim, kalıcılık ve bozunabilirlik hakkında bilgiler, karışımdaki her ilgili madde için, mevcut ve uygun olduğu hallerde verilir.
Ayrıca maddelerin ve karışımların bozunmasından doğan zararlı dönüşüm ürünleri için de bilgi sağlanır.
Bu bölümdeki bilgiler, kayıtta ve/veya gerekliyse kimyasal güvenlik raporunda verilen bilgiler ve madde veya karışımın sınıflandırmasıyla tutarlı olacaktır.
13. Bertaraf etme bilgileri
Güvenlik bilgi formunun bu bölümü, güvenli ve çevresel olarak tercih edilen atık yönetimi seçeneklerinin belirlenmesinde yardımcı olmak amacıyla madde veya karışımın ve/veya ambalajının uygun atık yönetimi için bilgileri atık mevzuatı kapsamında açıklar.
Atık yönetimi faaliyeti gerçekleştiren kişilerin güvenliğiyle ilgili bilgiler, Başlık 8’de verilen bilgileri tamamlar.
Kimyasal Güvenlik Raporunun gerekli olduğu ve atık aşama analizinin yapıldığı hallerde, atık yönetim önlemlerine dair bilgiler, kimyasal güvenlik raporları ve güvenlik bilgi formunun ekinde yer alan kimyasal güvenlik raporunda ortaya konulan maruz kalma senaryolarında tanımlanan kullanımlarla uyumlu olmalıdır.
14. Taşımacılık Bilgileri
Güvenlik bilgi formunun bu bölümü, Bölüm 1’de belirtilen maddeler veya karışımların karayolu, demiryolu, deniz, kıta içi su yolları veya havayolu ile taşınması için temel sınıflandırma bilgilerini sağlar.
Bilginin mevcut olmadığı veya uygun olmadığı durumlarda, bu durum belirtilir.
İlgili durumlarda, her bir Birleşmiş Milletler (UN) Model Mevzuatı için taşımacılık sınıflandırması hakkında bilgi sağlanır:
- Tehlikeli Malların Karayolu İle Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması (ADR),
- Tehlikeli Malların Demiryolları İle Uluslararası Taşımacılığına ilişkin Düzenlemeler (RID),
- Tehlikeli Malların İç Suyolu İle Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması (ADNR),
- Uluslararası Denizcilik Tehlikeli Yükler Kodu (IMDG) Kodu (deniz),
- Tehlikeli Malların Havayoluyla Güvenli Taşımacılığı için Teknik Talimatlar (ICAO) (hava).
15. Mevzuat Bilgisi
Güvenlik Bilgi Formunun bu bölümü, güvenlik bilgi formunda halihazırda belirtilmemiş karışım veya madde hakkındaki diğer mevzuat bilgilerini verir (örneğin, ozon tabakasını incelten maddelerin azaltılmasına yönelik yönetmelik, kalıcı organik kirleticilerle ilgili mevzuat veya tehlikeli kimyasalların ithalat ve ihracatına ilişkin mevzuata tabi olup olmadığı).
16. Diğer Bilgiler
Güvenlik bilgi formunun bu bölümü, güvenlik bilgi formunun hazırlanmasıyla ilgili bilgileri açıklar.
Aşağıdaki gibi güvenlik bilgi formunun revizyonlarına dair bilgiler dahil, Bölüm 1 ila 15 arasında yer almayan diğer bilgileri kapsar:
- Güvenlik Bilgi Formunun revizyonu durumunda, güvenlik bilgi formunda başka bir bölümde belirtilmediği sürece, varsa açıklamalarıyla birlikte güvenlik bilgi formunun önceki versiyonunda yapılan değişiklikler. Madde veya karışımın tedarikçisi, değişikliklerin bir açıklamasını bulundurur ve talep üzerine sağlar;
- Güvenlik Bilgi Formunda kullanılan kısaltmalar ve akronimler için anahtar veya gösterge;
- Ana literatür referansları ve bilgi kaynakları;
- Karışımlar durumunda, Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve Ambalajlanması Hakkındaki Yönetmeliğin 11 inci maddesinde belirtilen bilgileri değerlendirme yöntemlerinden hangilerinin sınıflandırma amacıyla kullanıldığına dair ifade;
- İlgili zararlılık ifadeleri, önlem ifadelerinin listesi. Bölüm 2 ila 15’de tam olarak yazılmamış herhangi bir ifadenin tam metni;
- İnsan sağlığı ve çevrenin korunmasını sağlamak amacıyla işçiler için uygun eğitime dair tavsiyeler.
Güvenlik Bilgi Formu, kullanıcılarına kapsamlı bilgiler sunarak kimyasal maddelerin güvenli bir şekilde kullanılmasını sağlar. Bu belge, yasal düzenlemelere uyumluluk
Güvenlik Bilgi Formunun Önemi
Güvenlik Bilgi Formu, tedarik zinciri boyunca, üreticiden son kullanıcıya kadar, kimyasal maddelerle etkileşimde bulunan herkes için kritik bir belgedir. İş sağlığı ve güvenliği, çevresel uyumluluk ve yasal uyumluluk alanlarında merkezi bir rol oynar.
Yönetmelik ve Standartlar
Güvenlik Bilgi Formları, uluslararası standartlara ve yerel yasalara uygun olmalıdır. Örneğin, Avrupa’da REACH ve CLP Yönetmelikleri, Türkiye’de ise KKDIK, SEA, GBF, BİYOSİDAL ÜRÜNLER gibi yönetmelikler uygulanmaktadır.
Sonuç
MSDS Nedir? kısaca cevaplamak gerekirse, zararlı kimyasal maddelerle çalışan herkesin güvenliğini sağlamak için çok kapsamlı bir araçtır.
Bu bilgiler, tüketicilerin, çalışanların ve çevrenin tehlikelerden korunmasına ve kaza sonucu yayılmaya karşı önlemler almaya yardımcı olur.
GBF’nin doğru bir şekilde anlaşılması ve uygulanması, insan sağlığı ve çevre üzerindeki olumsuz etkileri önleyebilir, bu nedenle danışmanlık şirketlerinin bu alandaki destekleri önemlidir.
Doruksistem A.Ş. gibi danışmanlık şirketleri, GBF’nin yasal zorunluluklara uygun bir şekilde hazırlanması, dağıtılması ve güncellenmesi konularında, tecrübeli Kimyasal Değerlendirme Uzmanları (KDU) ile, destek sağlayabilir.
Bu tür belgelerin düzenlenmesi, yasal yükümlülüklerin yanı sıra, iş yerinde güvenliğin ve sürdürülebilirlik uygulamalarının geliştirilmesinde de kritik öneme sahiptir.
Bu konuda bu sayfalarda detaylı bilgiler vermeye devam edeceğiz. Hatta GBF’lerin ilgili kimyasal maddelerin ve karışımlara ilişkin güvenlik bilgi formları hakkında yönetmelik gereğince gerçek anlamda hazırlanmaları ile ilgili detaylı bilgilendirmeler yapmak istiyoruz.
Bu konuda ülkemizde yeterli bilgi sahibi olan uzaman sayısı çok az. Sertifikalandıkları halde GBF hazırlayamayan uzmanlar var.
Aslında uzun süreli bir deneyim ve birikim gerektirdiği için bu konuda onlara da hak vermek gerekir. Bu konuda yetişmiş insan sayısı zamanla artacaktır Türkiye’de.
Bizler bu yola erken çıkan uzmanlar olarak bilginin paylaşılmasından ancak daha fazla gelişim olacağını düşünüyoruz.
MSDS hakkında daha fazla bilgi almak için veya hazırlatmak isterseniz bizimle iletişime geçin.
